Fietsen in Wit-Rusland (Belarus)

Bezocht in: 2011

Afgelegd traject: 330 km

Route: Wlodawa (Poolse grens) - Brest - Bialowieza - Hrodna - Poolse grens

Wit-Rusland als fietsland

Het was al enkele jaren een wens van mij door Wit-Rusland te fietsen: laatste bolwerk van communistische dictatuur in Europa. Ik had er de meest uiteenlopende en soms onrustbarende verhalen over gehoord. Tijd voor een verkenning en in zomer 2011 was het zover. De route voerde van zuid naar noord door vrijwel de gehele Pools-Witrussische grensstreek inclusief het Bialowieza nationaal park.

Het algemene nieuws is geruststellend: je treft goed onderhouden, rustige wegen waar het vergeleken met buurlanden Polen en Slowakije doorgaans veilig en ontspannen fietsen is. Natuurlijk is het rond de grote steden als Brest en Hrodna druk. De binnenkomst van provinciestad Hrodna was zelfs zeer onaangenaam en zowel bij aankomst als bij vertrek heb ik daar met de fiets gelopen over trottoirs om het rommelige spitsverkeer te vermijden. Los daarvan waren er mooie, lange fietsdagen van bijvoorbeeld Bialowieza naar Vaukavysk.

Het Bialowieza nationaal park is voor fietsers vrij toegankelijk. Er zijn slagbomen bij de diverse toegangspoorten en daar is bewaking, maar een kort gesprek met de (vrouwelijke) parkwachters en een uitleg van je voorgenomen route, verschaffen je gratis doorgang. Door Bialowieza loopt een vrij dicht netwerk van smalle asfaltwegen in veelal perfect onderhouden staat, net breed genoeg voor één personenauto en dus eigenlijk ideale fietspaden. Dit is een van de laatste Europese ongerepte wouden en als je van fietsen door de bossen houdt verdient het wellicht aanbeveling een dag uit te trekken voor een cirkeltour door het park alvorens je voorgenomen trektocht te hervatten. Verwacht geen wild te zien tijdens het fietsen, ook geen wisent (de Europese bison): het is bos, bos, bos. Stilstaan om kaart te lezen is in de zomer een hachelijke zaak vanwege de muskieten. Bij de hoofdentree van het park in Kamianiuki zijn gratis detailkaarten verkrijgbaar, maar die tonen weinig gebied voor een fietsdag. De wegen door Bialowieza aangeven op nationale wegenkaarten bestaan inderdaad en je kunt daarop gerust afgaan. Een cirkelroute door het park is zo'n veertig tot vijftig kilometer, plan je het uitgekiend en zie je alle uithoeken, dan kun je tot tachtig kilometer komen.

Overigens heb ik in 2011 geen wegenkaart van Wit-Rusland kunnen vinden op een voor fietsen prettige schaal. Reisboekhandel Landschap in Eindhoven verkocht in zomer 2012 wel dergelijke detailkaarten.

Heen- en terugreis

Groot nadeel van Wit-Rusland is dat je een toeristenvisum nodig hebt en dat is toch een van de meer omslachtige visa om te bemachtigen. Je hebt een reservering van een touroperator nodig en je hebt internetbankieren nodig, want de ambassade accepteert alleen betalingen via internet. Ik heb mijn overnachtingen en twee tussendoorse treinreizen geboekt bij Blini Reizen in Nederland, een reisorganisatie met een Witrussische reisagent, en daarmee verliep het aanvragen van een visum probleemloos. Ik herinner me wel het antwoord van de ambassadebediende in Den Haag toen ik alle papieren en mijn paspoort kwam aanleveren en zei dat ik de visumaanvraag nogal ingewikkeld vond: "De eerste keer is alles moeilijk."

Achteraf had ik kunnen volstaan met een minder dure voorboeking dan drie hotelovernachtingen en twee treinreizen (op en neer naar Moskou), want eenmaal in Wit-Rusland zijn de prijzen slechts 10% - 20% van wat je bij voorboeking in Nederland betaalt. Nu bedroegen de kosten van de voorboeking ongeveer € 400, omdat er per hotelovernachting rond de € 80 in rekening werd gebracht. Navraag bij de hotels in Hrodna en Brest leerde dat de lokale prijs neerkomt op € 10 - € 15 per nacht.

De enig andere fietser die we in Wit-Rusland tegenkwamen, een Canadees, had zijn visum geregeld via Engelstalige websites op het internet en dat scheelde enkele honderden euro's vergeleken met mijn visumkosten inclusief de voorboekingen via de touroperators. Ik heb die websites niet kunnen vinden, maar het verdient natuurlijk aanbeveling dit uitgebreid te checken alvorens de dure visumaanvraag in Den Haag aan te gaan.

De fietsovergangen van Polen naar Wit-Rusland zijn altijd lastig, net als de overgangen naar de Oekraïne. De Polen hanteren blijkbaar een systeem waarbij alleen auto's waarvan men het kenteken kan registreren de grens over mogen. Dat betekent dat de Poolse douane fietsers tegenhoudt, behalve bij een paar grensposten waar voetgangers doorgelaten worden. Dat is voor zover mij bekend alleen het geval bij Przemysl (naar de Oekraïne) en bij Kuznica naar Hrodna in Wit-Rusland. Zelfs dan kan het zijn dat je in onderhandeling met de Polen moet om je door te laten. Het probleem zit 'm in elk geval niet bij de Witrussen of de Oekraïners, die zijn fietsvriendelijker.

De oplossing bij de grens bij Slawatyce, waar ik de grens overstak van Wlodawa richting Brest, was om de fiets in de kofferbak van een Witrussische automobilist te laden; aangezien die er bij het rijden bijna uitdonderde een wat hachelijke onderneming. Op dezelfde wijze was ik in 2007 de grens Polen-Oekraïne overgestoken. Je geeft de bestuurder een aardige fooi in euro's voor de geleverde dienst. Ben je met een grote groep, dan is deze oplossing nauwelijks te doen.

Wil je de grensperikelen vermijden, dan zijn er een aantal Poolse stoptreinen die de grens oversteken en waarop voor zover mij bekend je fiets meekan. Er zijn lokale treinen van Terespol (Polen) naar Brest rond 11 uur 's ochtends, 16 uur 's middags en 's avonds laat rond 22 uur. Van Kuznica Bialostocka naar Hrodna rijden de lokale treinen rond 8:30 uur 's ochtends en 21:30 uur 's avonds. Reken op een lange incheckprocedure voor de paspoortcontrole.

De aangewezen reisroute vanuit Nederland is met de Jan Kiepura-nachttrein naar Warschau. Er zijn slechts drie fietsplekken op deze trein, dus reserveer je fietsplaats tijdig. Dat kan vanaf 92 dagen voor vertrek. De Jan Kiepura arriveert rond 11:00 uur 's ochtends in Warschau en vandaar zijn er aansluitende treinen naar Bialystok (vertrek rond 12:00 uur) en Terespol (vertrek rond 13:00 uur, onderweg nog een aantal keer overstappen). Alleen met een krap schema red je het dezelfde avond nog in Witrusland te zijn; reken op een extra overnachting alvorens de grens over te steken. In verband met de lange en soms vermoeiende treinreis door oost-Polen raad ik iedereen die het zich kan veroorloven aan een privé-slaapcompartiment in de nachttrein de boeken. Ben je er tijdig bij, dan kan hoeft dat niet meer te kosten dan maximaal € 100 per persoon.

N.B. De beste manier om Wit-Rusland binnen te komen per fiets is waarschijnlijk de grensovergang in Bialowieza nationaal park, de enige grensovergang tussen Polen en Wit-Rusland die uitsluitend open is voor fietsers en voetgangers. Had ik dat geweten voorafgaand aan mijn reis, dan had ik de hele route daarop afgestemd. Ik kan het bestaan van deze grensovergang niet uit eigen ervaring bevestigen.

Eten en slapen onderweg

Ben je eenmaal in Wit-Rusland, dan blijf je je verbazen over het lage prijsniveau. Je hotelkamer kost  doorgaans niet meer dan € 15 per persoon en een avondmaaltijd in een prima restaurant zo'n € 5. Natuurlijk zijn er hotels in de grote steden, maar hotels in de kleine plaatsen en dorpen zijn vooraf moeilijk te vinden. Ze staan doorgaans niet op het web en staan zelden aangegeven in Google Maps. Mijn overnachting in Vaukavysk, na de langste fietsdag van de reis, was een pure gok. Achteraf bleek in Vaukavysk veruit het prettigste hotel van de hele reis te staan. Aan de andere zijde van het plein, tegenover het hotel, zat toevallig het gezelligste restaurant (pizzeria) dat ik in Wit-Rusland heb gezien.

Soms is het trouwens lastig een restaurant te vinden om 's avonds wat te eten. Openingstijden kunnen ondoorgrondelijk zijn of je krijgt merkwaardige excuses te horen, zoals: "Het restaurant is wel open, maar de kok is al naar huis." Op zondagen trouwen alle Witrussen. Dan is vrijwel elk restaurant geboekt voor besloten bijeenkomsten. De kans dat je dan ergens binnengelaten wordt, is klein.

De hotels bij het Bialowieza nationaal park in Kamianiuki zijn druk bezet met binnenlandse toeristen. Dit lijkt me de enige hotelreservering die je, inbegrepen de extra kosten, vanuit Nederland zou willen doen. Twee overnachtingen in Kamianiuki, zodat je een hele dag heb voor een uitgebreide ronde door de bossen van Bialowieza, is geen gek idee.

Verwacht doorgaans niet teveel gezelligheid tijdens je overnachtingen. Het stereotype beeld van de kale Sovjethotelkamer blijkt al te vaak werkelijkheid. Ontbijt in de hotels, als dat er al was, was sfeerloos of zelfs groezelig. Inchecken in het hotel kan even duren en na een zware fietsdag is dat soms irritant. Hotelpersoneel is weinig behulpzaam, maar wel correct. In Hrodna kreeg ik 's ochtends enkele euro's terug van mijn kamertarief, omdat de baliemedewerker het allemaal nog eens had nagerekend.

Anders

Net als in Oekraïne of Rusland leent een fietsvakantie in Wit-Rusland zich uitstekend om je fiets enkele dagen te stallen en een uitstap te maken naar bijvoorbeeld Moskou of St. Petersburg. Alle grotere stations hebben een bemand bagadepedot waar je voor minder dan een euro per dag je fiets en bagage veilig kunt stallen. Ik nam de Neman-nachttrein van Hrodna naar Moskou, 's avonds rond vijf uur weg, 's ochtends rond tien uur in Moskou. De trein heeft een barrijtuig. Mijn treinen in Oekraïne en Rusland boek ik altijd per email bij de Treinreiswinkel; tickets worden enkele dagen tevoren per post opgestuurd.

De grens tussen Wit-Rusland en Rusland lijkt niet te bestaan. Hoewel ik voor de zekerheid ook een Russisch visum had, is dit zowel heen als terug naar Moskou niet gecontroleerd. Het verdient aanbeveling de precieze regels voor een reis op- en neer van Wit-Rusland naar Rusland bij een visumspecialist te controleren.

Eindoordeel

Mijn eindoordeel voor Wit-Rusland als fietsvakantieland: toch nét een 7. Neem je alle rompslomp met je visum voor lief en beschouw je overnachten en uit eten gaan in Wit-Rusland als een klein avontuur, dan heb je uitgestrekte en buiten de bebouwde kom stille wegen voor jezelf.