Fietsen in de Baltische Staten - Estland, Letland, Litouwen

Bezocht in: 2009, 2005
Afgelegd traject: 1395 km
Route: Klaipeda - Tukums, Tartu - Vilnius, Kaunas - Klaipeda en Rezekne - Russische grens v.v.

Baltische Staten als fietslanden
Bij onze oosterburen zijn de Baltische Staten behoorlijk in trek als fietsvakantielanden. Daar zit een vlaag nostalgie bij want het gaat om verloren Pruisisch gebied. Klaipeda heette ooit Memel, Liepaja heette Lindau en Ventspils Windau. In deze relatief dunbevolkte landen is het goed fietsen. Ik herinner mij fraaie en verkeersluwe routes van Liepaja naar het noorden, 71 kilometer lang door bossen zonder een dorp van betekenis tegen te komen, en van Valga naar Smiltene, 46 kilometer door verstild bosgebied. Het heuvelland bij Ignalina in Litouwen had mooie vergezichten. De verkeerssituatie is eenvoudig in te schatten: alle wegen die radiaal leiden van of naar de hoofdsteden Riga, Vilnius en Tallinn zijn druk. Alle wegen die daar dwars (tangentiaal) op staan zijn rustig en uitstekend fietsbaar. Grensoverschrijdend verkeer tussen de drie landen is er weinig. De internationale wegen waren opvallend kalm, al dragen ze een Europees E-nummer. Er zijn evenmin internationale treinen tussen de drie landen.

Voor de Baltische landen zijn er uitstekende kaarten schaal 1:500.000 van de Letse uitgever Jana seta (www.kartes.lv) voor Estland (Eesti), Letland (Latvija) en Litouwen (Lietuva). De kaarten hebben precies het detailniveau dat je nodig hebt voor je fietstocht. De uitgever heeft bovendien stadsplattegronden en nauwkeuriger kaarten per regio schaal 1:100.000.

Van de drie landen is Estland het modernst en keurigst, een tweede versie van Finland. Litouwen is robuust en bonkig en Letland vormt de aangename middenweg tussen die twee. Ik vond fietsen in Estland minder inspirerend, omdat het autoverkeer er het drukst is. De vlag hierboven is overigens de vlag van Litouwen; Letland en Estland hebben hun andere vlag. Door het jaar heen waaien in het Baltisch gebied aanhoudende zuid-westenwinden die het aanmerkelijk zwaarder maken van noord naar zuid of oost naar west te fietsen dan andersom. Alleen in maart en april overheersen noord-oostenwinden. Je kunt in de zomermaanden te maken krijgen met dagenlange, kille regenperiodes. Dan is het prettig met de wind mee te trappen in plaats van tegen de striemende regen in.

Heen- en terugreis
De Litouwse grens is bereikbaar via Polen, met overstap in Warschau, maar de route is omslachtig en doorgaande treinen sluiten niet op elkaar aan. Daarom is de ferry over de Oostzee de aangewezen reisroute. Vanaf Kiel vaart vrijwel dagelijks een passagiersschip op Klaipeda in Litouwen. De reis duurt twintig uur, de vertrektijden verschillen per dag en als je het goed uitkient kun je de boot halen door vroeg in de ochtend uit Nederland te vertrekken. Omgekeerd kun je voor middernacht in je woonplaats terug zijn. De boten worden gerund door de Litouwse maatschappij Lisco. In Nederland maak je boekingen bij Baltic Ferries. Het bootrestaurant heeft een regime met ontbijt, lunch en diner op gezette tijden en dat geeft structuur aan je verblijf aan boord. Hoewel de ferry aanmeert bij een industriewijk ver van het centrum, is Klaipeda een prettige stad om je Baltische reis te beginnen of te eindigen.

Alternatief is de ferry van Lübeck (Travemünde) op Liepaja of Ventspils in Letland, enkele malen per week, langere reisduur. Lisco runt bovendien een tweewekelijkse ferry van Lübeck naar Riga, een reis van 36 uur inclusief twee nachten, maar die is in 2010 (tijdelijk) uit de vaart. Deze verbinding was erg handig voor fietsvakanties in Rusland. De tarieven voor bedden in twee- of vierpersoons hutten met douche en toilet op de Oostzeeferries zijn redelijk en komen neer op €140 per persoon per enkele reis. Dat is €60 meer dan voor een 'stoel' en daarmee kom je fris en uitgerust aan.

Je fiets kan mee op de trein, maar de dienstregeling is beperkt. Mis je een aansluiting, dan kan de wachttijd zes tot acht uur bedragen. In Litouwen rijden treinen van Vilnius naar Kaunas (ongeveer elk uur), van Vilnius naar Klaipeda (drie per dag), naar Turmantas (drie per dag) en naar Sestokai aan de Poolse grens (eens per dag). Er is een zijspoorlijn tussen Siauliai en Mazeikai (tweemaal daags). In Letland rijden treinen van Riga naar Rezekne en Zilupe (twee per dag), naar Valga aan de Estse grens (drie per dag) en naar Daugavpils (vier per dag). De treinverbinding van Riga met Liepaja en Ventpils aan de kust is onbetrouwbaar. De ene keer herintroduceren de Letten deze treinen, de andere keer heffen ze ze op. Dat gaat zo al jaren. In Estland rijden treinen van Tallinn naar Tartu (vier per dag) met aansluitingen naar Valga en Orava (twee per dag) en van Tallinn naar Pärnu, Viljandi en Narva (een of twee per dag). Riga heeft een netwerk van frequente voorstadstreinen. Elke bestemming in een straal van 50 kilometer rond Riga is goed te bereiken, inclusief Jelgava, Lielvarde, Saulkrasti, Jurmala en Tukums. In de Baltische staten rijden treinen op Russische spoorbreedte, wat betekent dat wagons wijder en ruimer zijn dan we in Nederland kennen. Er zijn geen aparte fietsplekken. Dat is lastig als je met een groep bent.

Eten en slapen onderweg
In Litouwen heet een hotel een viesbutis, in Letland een viesnica. Het is er zelden vies. Hotels zijn er in diverse soorten en maten: stijve betontorens uit de Sovjettijd of een zonderlinge verdieping in een wooncomplex, dan een vervallen dorpspension, een stoer stadshotel of een rustieke herberg. Het is elke dag een verrassing wat je te wachten staat. Vol zit het zelden, behalve aan de kust. Ik zou geen lange fietstocht plannen met de hoop 's avonds op de bonnevooi een kusthotel te vinden. Mijn favoriete overnachting was in Smiltene, Letland.

De keuken van de Baltische Staten is een zegen voor de fietser. Gerechten zijn lekker en voedzaam, authentiek en niet overschaduwd door de fastfoodrage. Je hotels serveren uitstekende ontbijten. Het eten smaakt naar verse bietensoep (koude, rode soep), haring met dille en room en bieten, aardappelen, roggebrood met karweizaad.

De kaarten van uitgever Jana seta hebben als voordeel dat per plaats staat aangegeven waar hotels zijn. Voor zover ik heb ondervonden is deze informatie correct. De kaarten vermelden tevens alle campings.

Anders
Vanaf Riga, Tallinn en Vilnius gaan dagelijkse treinen naar Moskou. Vanaf Riga en Vilnius ook naar St Petersburg. Een fietsvakantie in de Baltische Staten is uitstekend te combineren met een bezoek aan een Russische megalopolis. Zie Fietsen in Rusland voor details over treinreizen.

Eindoordeel
Mijn eindoordeel voor de Baltische Staten als fietsvakantielanden: een (redelijke) 8. Dit is fietsvakantiegebied zoals het bedoeld is.