Fietsen in Rusland

Bezocht in: 2009
Afgelegd traject: 931 km (excl. aanfietsroute in Letland)
Route: Rezekne (Letland) - Staraya Russa - Novgorod - Pskov - Rezekne

Rusland als fietsland
Alleen al vanwege de omvang is Rusland een spannend en ontzagwekkend fietsland. Bovendien zullen de meesten niet vertrouwd zijn met de omstandigheden voor fietsers. Ondanks dat blijkt Rusland goed te doen voor de avontuurlijk ingestelde fietser. Vanuit Nederland is het noordwesten van Rusland het best bereikbaar, dankzij de veerdiensten op de Baltische Staten of Finland. Voordeel is dat het noordwesten juist in de zomer een voor fietsers uitstekend klimaat heeft, met koele avonden die je eraan herinneren dat de herfst hier vroeg kan vallen. Afstanden zijn lang. Op de 104 kilometer tussen Holm en Staraya Russa kwam ik geen zijweg tegen. Kaartlezen hoef je dan maar één keer per dag, na het ontbijt. Verwacht geen spectaculair landschap: je fietst door bossen of landbouwgebieden. De beleving op weg te zijn in zo'n uitgestrekt land is al enerverend genoeg.

De in Nederland verkrijgbare kaart Russia Moscow to St Petersburg schaal 1:750.000 van GeoCenter Euromap is accuraat genoeg gezien de lange afstanden en de eenvoud van het wegennet. Je moet wegblijven van de drukke binnenlandse motorwegen gemerkt met een M, zoals de M20 van St Petersburg naar het zuiden. Soms kun je langs de M-wegen lange stukken fietsen in de brede, onverharde berm, maar het blijft onprettig. Ik raad niemand aan binnen een straal van vijftig kilometer van Moskou of St Petersburg te fietsen. Files en verkeersopstoppingen zijn gemeengoed. Buiten de motorwegen en weg van de grotere plaatsen is het doorgaans verkeersluw. De ene helft van de wegen is verrassend goed fietsbaar en je hebt de straat soms kilometerslang voor jezelf. De routes van Puskinskie Gory naar Holm en van Staraya Russa naar Dno waren prima. De andere helft van de wegen is verkeersluw maar slecht onderhouden. Je fiets en je lichaam krijgen de ene schok na de andere te verduren en je gemiddelde snelheid komt nauwelijks boven de twaalf kilometer per uur. Doorgaande wegen kunnen deels onverhard zijn: reken op her en der ploegen door het zand. Grensoverschrijdende, internationale wegen waren opvallend rustig.

Heen- en terugreis
Op (internationale) treinen kan je fiets mee tot de Poolse oostgrens en dan moet je op een of andere manier nog heel Wit-Rusland of de Oekraïne door. Meer praktisch is daarom met Baltic Ferries vanuit Kiel of Lübeck naar Letland of Estland te varen. Vanaf Riga rijdt twee keer per dag een trein naar Rezekne en Zilupe nabij de Russische grens. Deze treinen hebben geen aparte fietsruimte. Dat is onhandig als je met een grotere groep bent. Al met al blijft de reis lang: twee of drie nachten van vertrek in Nederland totaan het begin van je fietstocht.

Voor Rusland heb je een visum nodig. Ik heb dat per post geregeld bij het Russisch Nationaal Visumbureau. De kosten zijn rond de honderd euro. De grensovergangen waren probleemloos. Er staan files van wachtende vrachtwagens en personenauto's bij de grenzen, maar daar fiets je langs. De douanebeambten handelen correct. Bedenk vooraf welke fietsroute je (ongeveer) gaat rijden, want die moet je bij de douane opgeven. Formeel hoor je je in Rusland bij de politie te registreren in elke plaats waar je overnacht. Je hotel doet dit voor je als je je paspoort afgeeft, maar de registratie kan 24 uur duren. Op een fietstocht waarbij je de volgende ochtend verder wilt, schiet dat niet op. Ik heb mij daarom nergens laten registreren, maar de bonnen van mijn hotels bewaard als bewijsstukken van mijn fietsroute. Dit gaf geen problemen bij het verlaten van Rusland. Op de heenreis kostte de grensovergang mij veertig minuten, op de terugreis slechts twintig.

Alternatief is een ferry te nemen naar Helsinki en via Finland Rusland binnen te fietsen. Er staan reisverslagen op het web van fietsers die de Fins-Russische grens met gemak overstaken. De enige vakantiefietser die ik in Rusland tegen ben gekomen (een Oostenrijker) gebruikte de grensovergangen Estland-Rusland.

Eten en slapen onderweg
Er zijn drie soorten Rusland: de megapolissen Moskou en St Petersburg op een schaal die wij in Nederland niet kennen; de grote en kleine steden zoals Puskinskie Gory, Staraya Russa, Novgorod en Pskov met alle voorzieningen als hotels, supermarkten en restaurants die je gewend bent en met een Europees prijsniveau; en het Russische platteland, goedkoper, eenvoudiger, sober.

Op het platteland hebben alleen de grotere dorpen een gastinitsa (hotel) en het is vooraf lastig uit te vinden waar wel en waar niet. Het kan gaan om basale onderkomens, duidelijk niet voor toeristen, waarbij je je kunt inbeelden dat er een rondtrekkende belastinginspecteur van lage rang uit een 19de eeuwse roman overnacht. De meeste van deze dorpshotels serveren geen ontbijt en hebben geen restaurant. De eerstvolgende gastinitsa ligt veertig tot zestig kilometer verderop, dus is er toevallig een dicht dan heb je een probleem. Ik kan bevestigen dat er gastinitsa's zijn in Sebez (met restaurant; ontbijt vooraf bestellen), Bezanicy, Loknja (ouderwetse kamers met plankenvloeren), Holm, Solcy, Dno (met gastenkeuken) en Ostrov. In Ostrov zat de gastinitsa vol en moest ik uitwijken naar het truckersmotel annex bordeel langs de snelweg. Eten in de kleinere plaatsen is lastig. Je treft soms een winkel met cafetaria (bufet) waar je staande eet, een openbare kantine (stalovaya) voor arbeiders of je neemt je toevlucht tot de stationsrestauratie. Keus is er niet. Restaurants onderweg tref je zelden. Veelal lunch je op de stoep bij de lokale kruidenier.

Campings bestaan niet. Een enkeling kiest voor wildkamperen. Daar is natuurlijk voldoende ruimte voor, maar het brengt alle nodige risico's mee.

Anders
Ben je toe aan een aantal rustdagen of zit de fietstocht erop, dan is het handig te weten dat elk Russisch trein- of busstation van enige omvang een bemand bagagedepot heeft waar je je fiets dagenlang kunt stallen tegen een tarief van enkele euro's per etmaal. De bagagedepots zijn doorgaans rond de klok geopend. Zo heb je de mogelijkheid verderweg gelegen bestemmingen als Moskou of de Gouden Ring te bezoeken. Vanaf elk station in Rusland is er wel een nachttrein naar Moskou (of St Petersburg). Russische treinen hebben drie klassen, 1ste klasse spalny (luxus) met twee bedden en 2de klasse kupe met vier bedden per compartiment en 3de klasse platskartny met 54 bedden per wagon. Spalny biedt ruimschoots meer comfort en charme dan we in Nederland gewend zijn. Voor spalny betaal je ongeveer €12 per honderd kilometer, voor kupe of platskartny aanzienlijk minder. Gewoonlijk is er een restauratie aan boord. De conductrice (devushka) brengt thee rond.

Russen maken het zich gemakkelijk in de trein. Dagelijkse kleren en schoenen uit, een pyjama of broekpak aan, lekker onderuit zitten op je eigen bed. Naar mijn smaak is een treinreis door het uitgestrekte land een welkome afwisseling tijdens je fietstocht. Voor zover ik kan nagaan kan je fiets niet mee op de nachttrein, uitsluitend op de dagtreinen voor de korte afstand en de voorstadstreinen.

Eindoordeel
Mijn eindoordeel voor Rusland als fietsvakantieland: een (dikke) 7.