Fietsen in de Oekraïne

Bezocht in: 2007
Afgelegd traject: 943 km (excl. aanfietsroute in Polen)
Route: Chelm (Polen) - Kremenets - Khmelnitsky - Kamyanets Podilski - Stry - Przemysl (Polen)

Oekraïne als fietsland
Ooit zag ik een documentaire waarin gezegd werd dat de Duitse soldaten in de wereldoorlog melancholiek werden van het Oekraïense landschap. Eentonig glooiend heuvelland zonder begin of eind. Het is waar. Ik heb in de Oekraïne twintig kilometer per vergissing 'terug' gereden voordat ik doorkreeg op dezelfde weg te zitten als ik was gekomen.

De schoonheid van de Oekraïne zit hem evenwel in details. Ken je die platen uit kinderboeken van een boerderij met het varken in de schuur, vier kippen op het erf, de koe in het weiland en de eenden in de vijver? Dat is het soort beelden dat mij is bijgebleven van de Oekraïne. De Oekraïne bestaat uit drie delen. Het gebied ten westen van hoofdstad Kiev, dat zijn de streken Wolynië, Podolië en de Karpaten, staat bekend als het rurale en meest authentieke deel van het land. West-Oekraïne wordt doorsneden door rivierdalen in een visgraatmotief. Je fietst het ene rivierdal uit, het andere in. De oostelijke Oekraïne heeft een industriëler karakter met uitgestrekte miljoenensteden en een aanzienlijk Russisch bevolkingsaandeel. Het zuiden, de Krim, is het toeristengebied. Ik heb de verkeersdrukte gezien op de wegen in de Krim en ik zou niemand aanraden daar te gaan fietsen. Dat geldt ook voor de omstreken van steden als Odessa.

De keuze voor de bestemming is dus snel gemaakt. Bovendien is de westelijke Oekraïne het handigst bereikbaar. Een goede fietskaart voor de Oekraïne is in Nederland niet makkelijk gevonden. De ADAC CartoTravel kaart schaal 1:750.000 is geschikt voor het uitzetten van een route op hoofdlijnen. In de Oekraïne kocht ik bij het eerste het beste tankstation de wegatlas West-Oekraïne schaal 1:250.000 van Kartografia (www.ukrmap.com.ua). De wegen op die kaart gemarkeerd als oranje (regionaal) en geel (lokaal) zijn verkeersluw en plezierig om te fietsen.

Neem de moeite het Cyrillische schrift te leren. Dat valt namelijk reuze mee, maakt kaartlezen en navigeren makkelijker en leuker en voorkomt verwarring. Doorgaande wegen kunnen deels onverhard zijn of deels een onfietsbare keienbestrating hebben. Reken erop elke dag zo'n tien procent van je route lopend met fiets aan de hand af te leggen. Op geasfalteerde wegen heb je flinke kuilen en andere onverwachte obstakels. Je gemiddelde snelheid per dag is daardoor nooit hoog. Daar staat tegenover dat je heerlijk rustige, landelijke (zand-)wegen kunt treffen langs boerendorpen waar je grootste kopzorg is geen loslopende kalkoenen- of eendenkuikens omver te rijden. De zomermaanden juli en augustus zijn voor recreatief fietsen erg warm.

Heen- en terugreis
Op de internationale trein kan je fiets mee tot Warschau en daarna met Poolse treinen tot de grens bij Chelm / Dorohusk, Zamosc of Przemysl. De Jan Kiepura-nachttrein van Nederland naar Polen heeft een beperkt aantal fietsplaatsen dus wees er op tijd bij. Reserveren begint 92 dagen tevoren. Een alternatieve, omslachtige aanreisroute is de bergspoorlijn van Jaslo en Sanok in Polen naar Khyriv in de Oekraïne (tweemaal daags).

Voor de Oekraïne is geen visum nodig, maar niet elke grensovergang is open voor fietsers. Bij Volodomir Wolynski hebben douanebeambten mijn fiets in de vrachtbus van een Oekraïner geladen omdat ik anders de grens niet over mocht. Ik heb de helpende bestuurder €20 fooi gegeven. De grens bij Przemysl is open voor fietsers. Probeer het akelige gedrang bij de voetgangersovergang te vermijden en rijd met de auto's mee.

Eten en slapen onderweg
Grotere plaatsen als Kamyanets Podilski hebben een keuze aan overnachtingsmogelijkheden. Voordeel van de Kartografia wegatlas is dat tevens staat aangegeven in welke plattelandsdorpen een hotel is. De atlas is niet 100% accuraat. Ik kan bevestigen dat er hotels zijn in de volgende plaatsen. Volodomir Wolynski (aan centrale plein, geen ontbijt); Lokaci (eenvoudig; aangrenzend restaurant); Horochiv; Kremenets (toeristenplaats met ruimere keuze); Lanivci (zeer eenvoudig; geen ontbijt; ligging aan dorpsmeer maakt alles goed; tevens modern motel aan dorpsrand); Bucac (of Buzaz; eenvoudig; geen ontbijt); Kalus (mooi hotel, maar niet vriendelijk); Stry (verkeersdrukke stad; hotel Soloto Karpat 'Karpatengoud' is oase van rust); Sambir (aan centrale plein). Er is geen hotel in Berestecko, al staat dat vermeld in de wegatlas.

Het eerstvolgende hotel ligt altijd dertig of veertig kilometer verderop. Plan daarom zorgvuldig en zorg dat je aan het eind van de fietsdag tijd en energie over hebt, mocht het nodig zijn naar een andere plaats te fietsen. De ene keer dat ik in een dorp geen hotel vond, werd ik trouwens vriendelijk opgevangen door een Oekraïense familie. Men waardeert het als je als vergoeding een bedrag achterlaat gelijk aan een gemiddeld hoteltarief.

Mijn goedkoopste hotels onderweg waren in Lanivci en Bucac (€10), de duurste was in Stry (€35). De prijsniveaus in de Krim en in Kiev en Odessa zijn van een andere orde.

Elk respectabel dorp in de Oekraïne heeft z'n dorpsrestaurant. Het eten is smakelijk en vers en houdt je als fietser prima op de been. Er zijn altijd frisse salades. Uit eten gaan is voor veel Oekraïners een ongewone luxe en porties zijn klein. Je bestelde biefstuk kan goed een lapje van een half ons blijken. Onderweg tref je zelden uitspanningen voor een lunch. Vaak ben je aangewezen op de zitbanken die een kruidenier buiten zijn zaak heeft gezet. Bier valt in de Oekraïne onder de frisdranken. Het is het enige land waar mij bij het ontbijt is gevraagd of ik dat wilde met koffie, thee of bier.

Zondagen zijn voor Oekraïners de feestdagen. Er vinden bruiloften plaats en verjaardagpartijen. Het verkeer is op zondag drukker dan door de week. Tref je in een restaurant een zondags feestgezelschap, dan is er kans dat je geacht wordt mee te drinken en mee te eten. Geef een fles wodka terug als dank.

Anders
Net als in Rusland hebben de grotere treinstations in de Oekraïne bemande bagagedepots waar je fiets en bepakking dagenlang veilig kunt stallen. Zie Fietsen in Rusland voor details over treinklassen en -bedden, want die zijn in de Oekraïne hetzelfde. Ik kan iedereen aanraden als onderbreking of afronding van de fietstocht een comfortabele Oekraïense nachttrein te nemen naar Simferopol (de Krim), Kiev, Odessa of een andere bestemming naar keuze. Het is reizen met een charme die wij in Nederland niet meer kennen.

Je fiets kan voor zover ik ben nagegaan niet mee op de nachttreinen, wel op de dagtreinen met uitsluitend zitplaatsen (elektrychka).

Mijn route

Dag 1 Chelm (Polen) - Volodomir Wolynski (80 km.; incl. grensovergang, prettige aanfietsroute in Polen). Dag 2 Volodomir Wolynski - Lokaci (57 km.; korte fietsdag i.v.m. uitermate warm weer). Dag 3 Lokaci - Berestecko (129 km.; bijzondere fietsdag; laatste uren veel gewandeld i.v.m. slecht wegdek). Dag 4 Berestecko - Lanivci (108 km.; prettige en memorabele fietsroute langs doorgaans erg rustige wegen en deels zandwegen). Dag 5 Lanivci - Khmelnitsky (113 km.; Khmelnitsky is de enige grote stad die ik te fiets heb aangedaan).

Rustpauze: op en neer met de nachttrein naar Simferopol en Jalta.

Dag 6 Khmelnitsky - Kamyanets Podilski (100 km.; recht toe recht aan fietsdag). Dag 7 Kamyanets Podilsky - Bucac/Buzaz (117 km.; zware dag i.v.m. warm weer). Dag 8 Bucac/Buzaz - Kalus (107 km.; enigszins druk verkeer). Dag 9 Kalus - Stry (65 km.; geen bijzondere route). Dag 10 Stry - Sambir (82 km.; in het algemeen prettige route met uitzicht op Karpaten). Dag 11 Stry - Przemysl (Polen; 65 km incl. grensovergang; fijne zandwegen in Oekraïne; laatste 14 kilometer in Polen druk en onprettig).

Eindoordeel

Mijn eindoordeel voor de Oekraïne als fietsvakantieland: een (welverdiende) 8.